Maddenin Hal Değişimi
Maddeler doğada katı sıvı ve gaz olma üzere üç fiziksel halde bulunur. Maddelerin bulunduğu hâlden başka bir hâle geçmesine hal değişimi denir. Maddelerin hal değiştirmesindeki temel sebep ısı enerjisinin değişmesi yani maddelerin ısı alması ya da dış ortama ısı vermesidir. Ayrıca ısı alan ya da veren her madde hal değiştirmez.
Erime
Katı maddelerin ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir. Saf katı maddelerin erime süresince
sıcaklıkları sabit kalır.
Saf katı maddeler aynı zamanda belirli sıcaklık değerlerinde hal değiştirir. Bu sıcaklık değerine erime sıcaklığı ya da erime noktası adı verilir. Erime sıcaklığı saf maddeler için ayırt edici özelliktir.
Donma
Sıvı maddelerin dış ortama ısı vererek katı hale geçmesine donma denir. Saf maddelerin donma süresince sıcaklıkları sabit kalır
Saf katılar belirli sıcaklık değerlerinde donarlar. Bu sıcaklığa donma sıcaklığı(noktası) denir. Saf maddelerin erime ve donma noktaları birbirine eşittir. Eğer madde saf madde değil karışım ise belirli bir hal değişim sıcaklığına sahip olmaz. Ayrıca hal değiştirme süresince sıcaklık değeri sabit kalmaz.
Buharlaşma
Sıvı maddelerin ısı alarak gaz hale geçmesine buharlaşma denir. Sıvılar belirli bir sıcaklık değerinde buharlaşmaz. Her sıcaklık değerinde buharlaşabilir. Bu sebeple buharlaşma noktası ya da buharlaşma sıcaklığından bahsedilemez. Ancak sıvıların belirli bir kaynama sıcaklığı(noktası) vardır. Kaynama sıvıların en hızlı şekilde buharlaştığı andır. Saf sıvıların kaynaması sırasında sıcaklık değişmez. Buharlaşma ile kaynama arasındaki farklılıklar ise şu şekilde özetlenebilir.
- Buharlaşma sıvının yüzeyinde olur, kaynama sıvının her tarafında olur.
- Buharlaşma her sıcaklıkta olur, kaynama belirli bir sıcaklıkta olur.
- Buharlaşma yavaş, kaynama hızlı gerçekleşi
Yoğuşma(Yoğunlaşma)
Gaz maddelerin dış ortama ısı vererek sıvı hale geçmesine yoğuşma denir. Buluttan yağmur yağması, sis oluşması, sabahları otların üzerinde çiy oluşması, soğuk havada camlarda buğulanma olayları yoğuşmadan kaynaklanır
Süblimleşme
atı haldeki maddenin ısı alarak doğrudan gaz haline geçmesine süblimleşme denir.
Süblimleşme sırasında madde sıvı hale geçilmez.Naftalin, iyot, kuru buz (Katı karbondioksit) süblimleşerek katı halden doğrudan gaz hale geçer.
Kırağılaşma
Gaz bir maddenin ısı vererek doğrudan katılaşmasına kırağılaşma denir.Soğuk havada sabaha karşı araçların üzerine, evlerin çatılarına, ağaçların üzerine kırağı düşer. Kırağı düşmesi kırağılaşma olayı sonucu oluşur.
Hazırlayan: Serkan BOLCA- Fen Bilimleri Öğretmeni